A

a.

skrót od anno - w roku

Abaxalis

odwrócony od łodygi, spodni (np. strona liścia)

Abiotyczne czynniki

wszelkie elementy przyrody nieożywionej, działające na organizmy żywe (biotyczne) danego środowiska, np. czynniki klimatyczne, glebowe

Absq.

skrót od absque - bez, oprócz

Achacanas

określenie miejscowe dla jadalnych bulw Neowerdermannia vorverkii (Argentyna, Boliwia)

Acronim

p. akronim

Actellic

środek owadobójczy stosowany przy zwalczaniu szkodników żerujących na pędach (np. mszyce)

Acydofity

rośliny rosnące na glebach o odczynie kwaśnym (przy pH 5 lub niższym) unikające m.in. podłoża zasobnego w wapń

Acydofoby

rośliny unikające środowiska kwaśnego

Adaxalis

odwrócony do łodygi, wierzchni (np. strona liścia)

Aerocarpia

zjawisko dojrzewania owoców na częściach nadziemnych rośliny, występuje u większości roślin

Aff.

skrót od affinity - bliski, pokrewny, spowinowacony

np. Mammillaria aff. goodridgii - oznacza Mammillaria bliska, spokrewniona, wyglądająca jak Mammillaria goodridgii

Afryka

z kaktusów wyst. tylko niektóre gatunki z rodzaju Rhipsalis (Rhipsalis baccifera)

Agawoza

specyficzny cukier otrzymywany ze skrobi zawartej w miąższu agawy, półprodukt do produkcji tequili

Agregacja roślinna

najprostsza postać zbiorowiska roślinnego - jednogatunkowe skupienie roślin, kształtujące się w warunkach szczególnie korzystnych dla określonego gatunku roślin

AIAPS

International Association of Succulent's Amateur - Międzynarodowe Towarzystwo Miłośników Kaktusów (Francja)

AIAS

Associazione Italiana Amatori delle Succulente - Włoskie Towarzystwo Miłośników Kaktusów

Akronim (acronim)

skrót utworzony (najczęściej) z pierwszych liter imienia i nazwiska, stosowany dla oznaczenia roślin zbieranych na stanowiskach naturalnych, (p. numery polowe)

Akrotonia

rozwijanie się pędów bocznych przede wszystkim z pąków położonych blisko wierzchołka pędu, p. bazytonia

Aksille (axille)

(czasami nazywane pachami) zagłębienia między każdymi (co najmniej 3) brodawkami, często pokryte włoskami lub filcem. U niektórych rodzajów (np. Ariocarpus, Mammillaria, Solisia) jest to miejsce z którego wyrastają kwiaty

Aktynomorficzny

wykazujący symetrię promienistą (mający więcej niż dwie płaszczyzny symetrii, np. kwiaty aktynomorficze, korzenie aktynomorficzne

Alkaloidy

naturalne w większości zasadowe związki organiczne pochodzenia roślinnego, zawierające w cząsteczce heterocykliczne pierścienie z azotem, odznaczające się działaniem na układ nerwowy zwierząt i człowieka (wyst. w ok 30 gatunkach kaktusów i 16 gatunkach sukulentów, m.in. w kakt. z rodzaju Ariocarpus, Lophophora i Pelecyphora) w kakt.: m.in. meskalina, lophophoryna, pellotyna, anhalodyna, anhalonidyna, hordenina

Allele

różne formy tego samego genu powstałe w wyniku mutacji, zajmujące to samo miejsce w chromosomach, a wywołujące odmienne wykształcenie tej samej cechy (np. czerwona lub biała barwa kwiatów)

Allochoria

obcosiewność, sposoby rozsiewania roślin oparte na siłach pochodzących spoza rośliny, przy udziale: wiatru (anemosporia), wody (hydrochoria), sił grawitacji (barochoria), zwierząt(zoochoria), człowieka (antropochoria) itp.

Allochtoniczne gatunki

gatunki napływowe, pochodzące nie z tego terenu, na którym obecnie występują, np. Opuntia na wybrzeżu Morza Śródziemnego

Allogamia (alogamia)

obcopylność, właściwość roślin polegająca na zapylaniu znamion słupka jednego kwiatu pyłkiem pochodzącym z kwiatu innego osobnika tego samego gatunku

Allokarpie (allocarpie)

wytwarzanie owoców (nasion) w wyniku zapylenia pyłkiem z innego osobnika (p. allogamia) - charakterystyczna dla większości kaktusów

Allopatryczne gatunki

blisko spokrewnione gatunki powstałe ewolucyjnie na skutek izolacji geograficznej (rosnąca na oddzielonych obszarach)

Aloesowy kaktus

Anhalonium (ob. Ariocarpus) - polska nazwa rodzaju stosowana przez J. Bergera

Altiplano

śródgórski płaskowyż w Andach Śr., w zach. Boliwii i płd-wsch Peru (dept. Puno) wys.3600-4100 m, roślinność półpustynna

Altos

wysokie pasmo górskie

Aluwia

osady rzeczne powstale z materiałów transportowanych i osadzanych przez stałe cieki wodne (najczęściej w warunkach okresowego przyboru wód) na tarasach rzecznych lub okresowy splyw wód (np. w korycie rzek okresowych). Cechą charakterystyczną jest ich wyraźna struktura warstwowa.
Płaskie ilasto-piaszczyste aluwia to miejsce występowania Ariocarpus kotschoubeyanus

Amyloplasty

rodzaj leukoplastów w komórkach organów spichrzowych, wyspecjalizowane w produkcji i gromadzeniu skrobi, jako materiału zapasowego

Amyloza

rozpuszczalna w wodzie frakcja skrobi

Anagram

nazwa powstała przez przestawienie sylab, liter innej nazwy (np. nazwiska, miejsca występowania)
np. Hatiora (Thomas Harriot - ang. botanik),
Lobivia (Boliwia), Mila (Lima, stolica Peru)

Anatomia roślin

dział botaniki zajmujący się wewnętrzną budową organów roślinnych oraz analizą zmian zachodzących w nich podczas wzrostu i różnicowania się, aż do osiągnięcia dojrzałości a także na skutek starzenia się

Aneksy I, II i III do CITES

p. CITES

Anemochor

roślina, której nasiona rozsiewane są przez wiatr

Anemochoria

p. wiatrosiewność

Anemogam

roślina zapylana przez wiatr

Anemogamia

p. wiatropylność

Angiospermae

p. okrytozalążkowe rośliny

Angola

państwo w Afryce
wyst. Rhipsalis baccifera ssp. mauritana

Anhalodyna

alkaloid stymulujący układ nerwowy, wyst. w Lophophora williamsii

Anhalonidyna

alkaloid wyst. w Lophophora williamsii

Antherae

pylniki pręcika

Anthophyta

rośliny kwiatowe - jedna z nazw gromady roślin nasiennych, p. nasienne rośliny

Antocyjany (antocyjaniny)

grupa niebieskich filoletowych i czerwonych (zależnie od kwasowości soku komórkowego) barwników roślinnych, pochodnych glikozydów, występujących w soku komórkowym głównie owoców i kwiatów

Antyle

grupa wysp w Am. Środkowej, w basenie M.Karaibskiego, ciągnące się łukiem dł. 4 tys. km od Półwyspu Jukatańskiego (Meksyk) do Wenezueli; obejmują m.in. Kubę, Jamajkę, Puerto Rico, Barbados, Trynidad, wyspy u płn. wybrzeży Wenezueli; klimat podzwrotnikowy, gorący

Antyle Holenderskie

autonomiczne terytorium Holandii w Ameryce Środkowej, obejmują wyspy na Morzu Karaibskim u wybrzeża Wenezueli i obok Kostaryki
wyst. Acanthocereus, Cereus, Hylocereus, Mammillaria, Melocactus, Opuntia, Pereskia, Pilosocereus, Rhipsalis, Stenocereus

Antyle (Małe)

p. Małe Antyle

Aparaty szparkowe

zespół przekształconych komórek skórki (na liściach, łodygach, i kwiatach) regulujący wymianę gazów między rośliną a atmosferą oraz transpirację. U kaktusów ich ilość jest radykalnie ograniczona (do 15-70 na mm²), co ogranicza utratę wody

Apetalae

p. bezpłatkowe rośliny, p. systematyka kaktusów

Apogamia

u roślin kwiatowych rozwój zarodka i nasienia z innej niż jajowa komórek woreczka zalążkowego

Apokarpia

rozwój słupkowia kwiatu mającego więcej niż jeden owocolistek – owocolistki nie zrastają się ze sobą lecz tworzą liczne jednoowocolistkowe słupki (występuje u prymitywnych przedstawicieli kakt. np. Pereskia)

Apomiksja

rozmnażanie się bez uprzedniego zapłodnienia komórki jajowej, obejmuje partenogenezę, apogamię, aposporię, rozmnażanie wegetatywne

Aporophyllum

hybrydy roślin z rodzaju Aporocactus i Epiphyllum

Aposporia

zjawisko powstawania woreczka zalążkowego z komórki somatycznej zarodka

Aqua miel

woda miodowa, napój otrzymywany z soku agaw

Areole

okrągłe, owalne lub wydłużone, najczęściej pokryte filcem twory, regularnie rozmieszczone na powierzchni pędów. Miejsce wyrastania cierni, a w większości wypadków również kwiatów i pędów bocznych (cecha charakterystyczna dla rodziny Cactaceae - Kaktusowate)

Argentyna

państwo w płd-zach. części Ameryki Południowej; we wsch. części powierzchnia nizinna, Nizina La Platy (Pampa, Międzyrzecze, Gran Chaco), na zach. Andy i pogórze Andów, na płd. Wyż. Patagońska, klimat od zwrotnikowego do subpolarnego, przeważnie suchy
wyst. Acanthocalycium, Austrocactus, Blossfeldia, Cereus, Cleistocactus, Echinopsis, Eriosyce, Frailea, Gymnocalycium, Harrisia, Lepismium, Maihuenia, Neowerdermania, Opuntia, Oreocereus, Parodia, Pereskia, Pterocactus, Quiabentia, Rebutia, Rhipsalis, Selenicereus, Stetsonia

Arroyos

głębokie doliny, wydrążone przez okresowe potoki górskie

Aryllus

p. osnówka

Asocjacja roślinna

p. zespół roślinny

Asymilacja

przyswajanie, proces zachodzący w żywym organizmie, polegający na przemianie pobranych z zewnątrz substancji na składniki własnego organizmu

Asymilacyjny miękisz

p. miękisz asymilacyjny

Atacama

piaszczysta i kamienista pustynia w płn. Chile, między wybrzeżem a G.Domeyki, roczna suma opadów ok. 20 mm

Atawizm

występowanie u roślin pewnych cech pierwotnych, właściwych dalekim przodkom, które w następstwie rozwoju ewolucyjnego zaniknęły i u bliskich danemu osobnikowi nie występują (np. liście u kaktusów)

Auct., Auctt.

skrót od auctor, auctorum - autor, autora

Auct. div.

skrót od auctorum diversorum - przez różnych autorów

Auct. et. collect.

skrót od auctorum et collectorum - autora i zbieracza

Auct. non

skrót od auctorum non - nie przez (tego) autora ...

Auct. nonn.

skrót od auctorum nonnulorum przez niektórych [dość wielu] autorów

Auctt.

liczba mnoga od auctorum - autorzy, autorów (wg. różnych autorów)
np. Schlumbergera bridgesii auctt = S.russeliana

Auksyny

naturalne (i syntetyczne) hormony wzrostu wytwarzane przez rośliny w wierzchołkach wzrostu pędów, wpływają na szybkość wydłużania się komórek roślinnych, wyginanie łodyk, korzeni (tropizm), otwieranie pąków, pewne procesy metaboliczne

Autochoria

p. samosiewność

Autochton (autochtoniczne gatunki)

(tubylec, krajowiec, rodowity mieszkaniec), gatunki roślin i zwierząt pochodzące z tego samego terenu na którym aktualnie występują (np. kaktusy w Ameryce ale nie w Europie)

Autogamia

samopylność, zdolność roślin do wytwarzania nasion powstałych przez zapylenie się kwiatu własnym pyłkiem

Autokarpia

powstawanie owocu w wyniku samozapłodnienia

Autonim (Autonym)

nazwa powtórzona dokładnie w tym samym brzmieniu (kolejno w gatunku i podgatunku, gatunku i odmianie) np. Parodia aureicentra v. aureicentra. Stosowana jest dla podkreślenia, że występują odmiany rośliny typowej (p.typ) - np. stosujemy nazwę Ferocactus pottsii v. pottsii (ponieważ istnieje jego odmiana Ferocactus pottsii v. alamosanus, ale Ferocactus robustus, ponieważ nie opisano odmian tej rośliny. Wprowadzany jest automatycznie: np. jeżeli w 1993 r. opisano odmianę Mammillaria woburnensis v. garhardii to nazwa opisanego wcześniej gatunku (M.woburnensis) przyjmuje postać Mammillaria woburnensis v. woburnensis a nazwa M.woburnensis odnosi się do całości gatunku (obejmującego 2 odmiany).

Autor

osoba która dokonała opisu botanicznego organizmu (rośliny)

nazwisko autora jest umieszczone za nazwą rośliny np. Mammillaria plumosa Weber. Ta nazwa wskazuje, że Mammillaria została orginalnie opisana przez Alberta C. Webera.

Gdy w nazwie występuje dodatkowe nazwisko np. Notocactus macrogonus (Arech.) Schäfer to oznacza, że roślina pierwotnie opisana przez Arechavaleta (jako Echinocactus) ale jej przynależność rodzajowa została ostatnio zmieniona przez Schäfera [uwzględniony jest tylko pierwszy i ostatni autor - pomimo, że roślina przypisywana była do rodz. Malacocarpus (Arech.)Hert. i Wigginsia (Arech.) D.M.Portier.]

(p. także et, ex, non, sensu)

Axille

p. aksille

AZ., Az.

Arizona - skrót stosowany np. w wykazie nasion ze stanowisk naturalnych